Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια από τις πιο συχνές ενδοκρινικές διαταραχές στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Η διάγνωση του συνδρόμου βασίζεται σε κριτήρια και όχι απλά στην μορφολογία των ωοθηκών.
Θα πρέπει να ξέρουμε ότι πολλές φορές κατά την εφηβική ηλικία οι ωοθήκες έχουν φυσιολογικά πολυκυστική μορφολογία λόγω της ανωριμότητας των ορμονών χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουμε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών .
Τα κριτήρια του συνδρόμου είναι:
1) Ολιγοωθυλακιορηξία ή ανωθυλακιορηξία. Δηλαδή έχουμε κύκλους χωρίς ωορρηξία με αποτέλεσμα ασταθή κύκλο και αραιομηνόρροια (κύκλοι>40 ημέρων ). Στην ωοθήκη υπάρχουν πολλαπλά ανώριμα ωοθυλάκια περιφερειακά διατεταγμένα, διαμέτρου περίπου 2-5 χιλιοστών. Αυτά τα ωοθυλάκια δεν ωριμάζουν λόγω ορμονικών ανισορροπιών με αποτέλεσμα ακανόνιστο κύκλο.
2) Υπερανδρογοναιμία δηλαδή αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες . Τα συμπτώματα είναι αμηνόρροια ή αραιομηνόρροια, υπερτρίχωση, ακμή, ανδρικού τύπου αραίωση του τριχωτού της κεφάλης, υπογονιμότητα και συχνά παχυσαρκία.
Συχνά συνυπάρχουν μεταβολικές διαταραχές όπως αντίσταση στην ινσουλίνη και προδιαβήτης ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει και παχυσαρκία.
Η αντίσταση στην ινσουλίνη εκδηλώνεται πολλές φορές κλινικά με την ύπαρξη μελανίζουσας ακάνθωσης, μελανόφαιων
υπερκερατωσικών πλακών, που στην αφή δίνουν το αίσθημα βελούδου. Οι πιο συνηθισμένες θέσεις εντόπισης είναι η περιοχή του λαιμού και των μασχαλών.
Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών λέγεται αλλιώς και το μεταβολικό σύνδρομο των γυναικών. Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ του συνδρόμου και της αντίστασης στην ινσουλίνη. Οι γυναίκες που πάσχουν είναι πιθανό αργότερα να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, να έχουν αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης και τριγλυκεριδιών με συνέπεια αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα (καρδιακές παθήσεις, καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο)
Τέλος, λόγω της αραιομηνόρροιας και της χρόνιας πάχυνσης του ενδομήτριου αυξάνεται ο κίνδυνος καρκίνου του ενδομητρίου.
Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών είναι αρκετά συχνό καθώς επηρεάζει το 5-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας.
Η αιτιολογία και η παθοφυσιολογία του δεν είναι ακόμη αρκετά κατανοητή. Για την εκδήλωση του ενέχονται τόσο γενετικά όσο και περιβαλλοντικά αίτια. Έτσι στα γενετικά προδιαθετημένα κορίτσια αν έχουν και άλλους παράγοντες κίνδυνου όπως παχυσαρκία, φτωχή ποιοτικά διατροφή με ταυτόχρονη έλλειψη άσκησης αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου. Από την άλλη η υιοθέτηση ενός υγιεινού μοντέλου ζωής προφυλάσσει από την εκδήλωση του.
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών θα πρέπει να εξετάζεται σε κάθε έφηβη κοπέλα με υπερτρίχωση ή ακανόνιστη έμμηνο ρύση. Συχνά τα κορίτσια θα παραπονεθούν για ακμή που δεν ανταποκρίνεται στην θεραπεία , τριχόπτωση και
αραίωση του τριχωτού της κεφαλής και δυσκολία στην απώλεια βάρους.
Η διάγνωση βασίζεται στο ιατρικό ιστορικό (ασταθής κύκλος, πρώιμη τρίχωση εφηβαίου, θετικό οικογενειακό ιστορικό), στην κλινική εξέταση (ακμή, υπερτρίχωση αλωπεκία, μελανίζουσα ακάνθωση, παχυσαρκία), στον εργαστηριακό έλεγχο (αυξημένα ανδρογόνα και κυρίως τεστοστερόνη, αντίσταση στην ινσουλίνη) και μπορεί να περιλαμβάνει και το υπερηχογράφημα μήτρας ωοθηκών.
Η Θεραπεία αρχικά μπορεί να είναι συντηρητική. Προτείνουμε αλλαγή του τρόπου ζωής ,βελτίωση της διατροφής ,άσκηση και απώλεια βάρους. Απώλεια έστω και 5-10% του βάρους μπορεί να προσφέρει σημαντικό όφελος. Συμπληρώματα διατροφής όπως η μυοϊνοσιτόλη μπορεί να είναι χρήσιμα. Αν αποτύχουν τα παραπάνω ή το έφηβο κορίτσι δεν καταφέρει να χάσει βάρος, φάρμακα όπως η μετφορμίνη εφόσον συνυπάρχει αντίσταση στην ινσουλίνη, βοηθούν στην απώλεια βάρους και στην μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
Τέλος, τα από του στόματος αντισυλληπτικά (συνθετική προγεστερόνη και τα συνδυασμένα προγεστερόνη-οιστρογόνα)
μπορούν να βελτιώσουν την κανονικότητα του εμμηνορροϊκού κύκλου, την υπερτρίχωση και την ακμή.
Είναι σημαντικό να μην παρερμηνεύονται τα τυπικά χαρακτηριστικά της εφηβείας όπως η ακμή και ο ασταθής κύκλος
με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι χρειάζεται περίπου δύο με τρία χρόνια για να σταθεροποιηθεί ο έμμηνος κύκλος μιας έφηβης.
Από την άλλη, η έγκαιρη διάγνωση, η θεραπεία και η αλλαγή του τρόπου ζωής μπορεί να βοηθήσουν τόσο στην βελτίωση της εικόνας του σώματος που είναι πολύ σημαντική στους εφήβους, όσο και στην πρόληψη του μεταβολικού συνδρόμου
συμπεριλαμβανομένου του σακχαρώδους διαβήτη στην ενήλικο ζωή.
Πηνελόπη Σμυρνάκη (παιδίατρος – παιδοενδοκρινολόγος)
